PLASTİK BARDAKTA ÇAY: Sağlık – Doğa ve Gelecek
Bir Yaz İzlenimi (20 Temmuz 2008)
Bircan ÜNVER
(IşıkBinyılı.Org) 20 Temmuz 2008, İstanbul) Sabah kahvaltılarının, aile toplantılarının, arkadaş sohbetlerinin, iş görüşmelerinin, akşam ya da hafta sonu aile ya da arkadaş buluşmalarının vazgeçilmez içeceği; Türk kültürünün ve geleneksel yaşamın sembolü çay’ı, siz ne tür bir bardakta iciyorsunuz?
Çay’ı incecik belli cam bardakta mı, cam kulplu bardakta mı, beyaz porselen fincanda mı, seramik kulplu kupa bardakta mı yoksa kağıt veya plastik şeffaf ya da şeffaf olmayan bardakta mı içmeyi tercih ediyor sunuz?
Özellikle de canınız çay ya da sıcak kahve içmek istediğinde ve size seçeneksiz olarak plastik bardakta servis yapıldığında, sesinizi hiç çıkarmadan o çay’i içiyor musunuz ya da sıcak içeceklerin plastik bardaklarda servisi, en basta sağlığa ve de doğaya zarar verir diye tepki gösteriyor musunuz?
* * *
Çay, kuşkusuz Türkiye’nin günlük yaşamındaki temel sıcak içeceklerden başlıcası olduğu kadar aynı zamanda bircok diğer ülkenin de günlük yaşam ve kültürel değerleri arasındadır, İngiltere’den Çin’e, Hindistan’dan Sri Lanka’ya kadar…
Boğaz manzaralı bir çay bahçesinde veya İstanbul ya da tatil yerlerindeki kafetarya yada otel teraslarında ya da bir balkonda, ister kahvaltı, ister bir ziyaret veya aile ya da iş toplantısı olsun, ince belli cam bardak ya da seramik porselenlerde içilen çayların tadı kadar yaşama kattığı renk ve değer ise bir başkadır…
Özellikle de yaz boyunca, çay bahçeleri, Türkiye”nin her köşesinde aile – çevre – arkadaş icin başlıca dinlenme ve ailece gidilen, iyi vakit geçirilen ve ortak anılar oluşturulan başlıca yerlerdendir.
Çay, Turkiye’nin olduğu kadar aynı zamanda küresel kültürün de bir sembolüdür, tıpkı Amerika’da filtreli kahvenin oldugu gibi.. Amerika’da genel olarak, evlerde çay demlenmez ama her sabah ve her evde ilk yapılan iş, filtreli kahve makinelerinde yapılan kahvelerin seramik ya da porselen kupalarda içilmesidir.
* * *
Gelelim plastik bardaklarda yapılan çay servisi konusuna… Bu konuda beni çok ciddi olarak rahatsiz eden birşeyler var!
Çünkü, son bir kaç yıldır İstanbul’a her gelişimde, tuhaf ve hızla yaygınlaşan bir yanlış uygulama ve çirkinleşmeye ister istemez tanık oluyorum.
Bunun tanımı ve bu yazının konusu olan plastik bardaklarda, şeffaf ya da şeffaf olmayan sıcak içeceklerin servisi ya da satılması. Bu durum hem geleneksel çayımız hem sıcak suda tortusuyla birlikte eriyen ve damar tıkanıklarının başlıca düşmanı olan “neskafe” kahve türü ya da her türlü sıcak içecekler için de geçerli!
Bu olumsuz hızlıca yaygınlaşan uygulama ve izlenimin rahatsız edici birden fazla boyutu var..
İlk olarak, şeffaf olan ya da olmayan plastik bardaklarda içilen çay, en başta sağlığa çok zararlı bir içecek haline dönüşmektedir. Çünkü, sıcak çay ya da kahvenin, plastik bardağın içine girer girmez, plastik ve sıcak çayın birleşen kimyasının sağlığa zararlı çok tehlikeli kimyasallar salgıladığı gerekçesiyle, ABD’de de çay ya da kahve benzeri sıcak içecekler için kullanımı YASAKTIR!
İkinci olarak ise çay içenin sağlığına birinci derecede zarar verecek ya da kanseri tetikleyici öğeler taşıması ve zaman içinde vücutta birikerek, kansere yol açması kadar aynı derecede önemli diğer bir boyutu ise, plastik kullanımının doğayı kirletmesi ve yine başta ABD de olmak üzere, özellikle sıcak yiyecek-içecek kaplarda plastiğin kullanılmaması kadar; aynı zamanda, büyük marketlerde, naylon torba kullanımına 2009 yılından başlamak üzere son verilmesi uygulaması getiriliyor.
Türkiye’de ise değil ambalajlanmış marketlerden alışverişte taşıma aracı olarak kullanılan plastik torbaların azaltılması yaklaşımı, kanımızda plastik bardakların sıcak ile birleşimi sonucu oluşan kimyasalların vücudumuza yerleşip, ortak sağlığımızı tehdit eden bir uygulama, alternatifsiz ve tümden yanlış olarak, ülkenin günlük yaşamına nasıl olduysa ve hangi akla hizmet ediyorsa, sorgusuz-sualsiz yerleştirilmiş!
Üçüncü olarak ise estetik olarak çok çirkin ve her an ya el yanacak ya da dökülecek duygusu içinde tutulan plastik bardaklar…
Buna karşın Türkiye’nin her bir köşesinde, İstiklal Caddesi’ndeki bir çok Amerikan kökenli fast-food restorantları da dahil olmak üzere şehirlerarası otobüslerden, iç hatlardaki uçak servislerinden ve üstüne üstlük “alternatif – çevreci” tatil amaçlı ağaç evlerden kurulmuş tatil köylerinde dahi, çay ve kahve benzeri sıcak içecekler için bu çirkin, sağlığa ve doğaya zararlı ve zararı hergün hem bedende hem doğada sistematize olarak katlanmakta olan bir uygulamayla, plastik bardaklar kullanılıyor.
ABD de, sıcak içeceklerde plastik bardakların en başta “fast-food”lar dahil olmak üzere kullanımını yasaklamış ve yerine kağıt bardaklar kullanırken, Türkiye’nin her bir köşesinde yaygınlaşmış ve yerleşmiş olan plastik bardak kullanımına ne demeli!!!
Biz Türkler, her alanda batıyı kopyalamaya meraklıyız ama ne yazık ki genellikle bu hep olumsuzluk boyutunda..
Amerika’nın günlük yaşam ve ticari amaçlı sıcak içeceklerde kullanımda tamamen devreden çıkardığı plastik bardaklarda sıcak çay ya da kahve içimini, Türkiye çapında ve de 2010 için, Avrupa’nın Kültürel Başkenti İstanbul başta olmak üzere her köşesinde, günlük yaşamın ve tüketim araçlarının en tepesine, ÇİRKİN, İNSANA VE DOĞAYA ZARARLI PLASTİK BARDAKLAR yerleştirildi!!!
Cam bardaklar çabuk kırılıyor, porselen ya da kaliteli seramik fincanlar çok pahalı gibi gerekçeleri duyar gibi oluyorum…
Buna karşın, kağıt bardağın plastik bardaklara çözüm ve alternatif olarak ABD’de ve tüm fast-food’larda kullanıldığı gibi, niçin Türkiye’de de kullanılmadığını ise anlamış değilim!
Başka bir deyişle, plastik bardakların sıcak içeceklerde sağlığa ve doğayı kirletmede zararları bu kadar aşikar iken, bu kez ABD’den kağıt bardak kullanımını niçin kopya etmiyoruz? Yada plastik bardak kullanımını, sorgusuz sualsiz niçin kabul ediyor ve bu çirkin uygulamanın günlük yaşam ve kültürümüzün bir parçası haline dönüşmesine izin veriyoruz?
Tabii plastik bardak kullanımı ve genelde plastik kullanımı, sadece sıcak içeceklerde değil, genel anlamda hem insan hem de çevre sağlığı için azaltılmak ya da tümden devreden çıkartılmak gerekiyor…
Çünkü, geçen yıl okuduğum bilimsel bir araştırmada, plastik kullanımın yiyecek ve içeceklerde çok yaygın kullanımı, erkek çocuklarda ileri yaşlarda sperm üretimini azalttığını ve bunun ise ileride çocuk doğumlarını azaltacağı kadar, özellikle de erkek çocuk doğumlarında, önümüzdeki elli yılda çok ciddi boyutta bir azalmanın olacağı tezini okumuştum..
Söz konusu araştırmanın ana fikri beyninim bir yerlerine bir daha silinmemek üzere kazınmış! Bu nedenle, çay ya da kahve içmediğim için başım ağrıdan çatlayacak dahi olsa, eğer bir cam bardak ya da fincan ya da kağıt bardak yoksa, o çay ve kahveyi içmiyorum!
Ancak konu burada üç-beş kişinin bu bardaklarda çay ya da kahve içmemeyi tercih etmemesinden çok daha ciddidir. Bunun toplumun ve ülkenin ortak bilincine yerleşmesi ve söz konusu uygulamanın kaldırılması, ortak bir talep olarak sağlanmalıdır.
Özellikle son yıllarda doğa-çevre bilinci ve duyarlılığın artması nedeniyle de plastik su şişelerinden sonra Türkiye’de çevreyi kirletmede ikinci sırada yer alabileceğini düşündüğüm plastik bardaklar, insan sağlığını tehdit ve zarar da, birinci sırayı almış olduğu kanısındayım..
Bunun sağlık ve bilimsel araştırmasını kim yapar ve bütçesini kim karşılar, tabii o apayrı bir konu!
Bu konuda, genel bir düşünce ya da öneri olarak, Okmeydanı Sosyal Sigortalar Hastanesi Eğitim ve Araştırma Hastanesi’nin, bu tür bir araştırmayı çok geç kalmadan ve bir an önce başlatmasında yarar var… Zira plastik bardaklarda sıcak çay ya da çorba veya yemek konusuna bilimsel ve çevre açısından bir an önce el atılmazsa, bunun sonucu olarak ne yazık ki önümüzdeki en fazla üç ya da beş yılda mide – bağırsak kanserlerinde olacak aşırı artışın kökleri ya da başlıca nedenleri arasında olacaktır!
Tabii durum o noktaya geldiğinde ise kimse sonucu, bugün farkında olmadan içilen ve yiyecek ve içeceklerde kullanılmakta olan plastik bardaklarla hiç ilişkilendirmeyebilir!!!
Ta ki toplum bilinci uyanıncaya ve birey ve toplum genelinde ortak bir bilinç ve tavır olarak, plastik bardaklarda özellikle sıcak çay ya da kahve veya çorba içmeyi reddettikleri ve bu uygulamanın tamamen ortadan kaldırılmasına kadar…
Konunun özeti: Plastik bardaklarda sıcak çay, kahve, çorba içmeyi ya da yemek yemeyi reddedelim. Plastik torbaların günlük yaşamda kullanımını azaltalım. Güne ve kendi yaşamımızda, kendimiz için küçücük ama olumlu bir değişiklikle başlayalım ve her güne kendi geleneksel alışkanlarımıza sahip çıkarak ve plastikleri günlük yaşamımızın her boyutundan çıkartarak…
Böylece, hem kendi sağlığımızı, hem doğa-çevreyi korumaya katkıda bulunacağız hem de torunlarımızın sağlıklı doğmalarına ve erkek çocuk doğumlarında da azalmanın olmamasına katkıda bulunmuş olacağız…
Sözün özü: Yaşamda büyük oluşumlar ve temel değişimler, günlük temelküçük tercih ve uygulamalardan geçer..
Bircan Ünver, Isikbinyili.org, 20 Temmuz 2008, İstanbul
